SIRÇALI MEDRESE

MUSLİHİYE/ MUSLİHİDDÎN MEDRESESİOlarak da bilinir.

1242/1243

Meram İlçesi’nde ve Gazi Alemşâh Mahallesi’ndedir; doğu-batı yönünde dikdörtgen bir oturum alanı üzerine inşa edilmiş açık avlulu, iki eyvanlı ve iki katlı bir yapıdır.

Medresenin doğu cephesinin ortasında ve beden duvarlarını aşarak yükselen taçkapısı, dışa taşkın ve dikdörtgen prizmal bir kütledir; üzerine geometrik kompozisyonlar ile bitkisel bezemelerin işlendiği profilli bordür ve silmelerle yanlardan ve üstten kuşatılan sivri kemer gözü halinde cepheye açılan bir eyvan şeklinde tasarlanmıştır. Taçkapının basık kemerli kapı açıklığını örten kemer örgüsünde, geçme tekniğinde birbirine kenetlenmiş çift renkli taşlar kullanılmıştır; kemerin üst bölümüne üç dilimli kemer formundaki yuvaya aynı formda inşa kitâbesi yerleştirilmiştir. Kitâbenin her iki kenarında, tepesi dört sıra mukarnaslı dikdörtgen açıklıklar halinde birer pencere açıklığı yer almaktaysa da, onarımlar sırasında içleri örülerek kapatılmıştır; kitâbe ile taçkapı kemeri örtüsü arasında kalan yüzeye üç rozet yerleştirilmiştir. Yüzeyi, ardışık olarak dizilmiş üç dilimli motiflerle bezenmiş kuşatma kemerinin üzengi hizasına da simetrik olarak birer rozet işlenmiştir. Taçkapı kemerinin üzerine oturduğu yarı dairesel formlu sütunceler, zikzak şeklinde yivli gövdelere sahip olup, çift katlı düzenlenmiş korint başlıklara sahiptir. Taçkapının yan kanatlarında beş sıra mukarnas kavsaralı birer mihrabiye yer alır. Geometrik kompozisyonların işlendiği bir bordürle üç yönden kuşatılan mihrabiyelerin üzerinde, mukarnaslı bir konsol bulunur.

Taçkapının basık kemerli kapı açıklığı vasıtasıyla ulaşılan basık beşik tonoz örtülü giriş eyvanının güney kanadında dikdörtgen planlı ve sivri beşik tonozlu bir oda, kuzey kanadında ise üçer basamaklı, çift kollu ve ara sahanlıklı bir merdivenle dahil olunan medresenin bânîsi Bedreddîn Muslih’in türbesi yer almaktadır.

Giriş eyvanıyla dahil olunan dikdörtgen planlı avlu, kuzey, güney ve doğu kanatları boyunca Bursa kemeri formundaki kemerlerle birbirine bağlanarak avluyu U şeklinde dolaşan bir revakla kuşatılmıştır. Revakların kuzey ve güney kanatlarının gerisinde, sivri beşik tonozlarla örtülü ve karşılıklı olarak dizilmiş dörder oda yer almaktadır.

Avlunun batı kanadının merkezinde, sivri beşik tonozla örtülü ana eyvan bulunur; kıble duvarındaki çini kaplamalı ve beş sıra mukarnas kavsaralı mihrap nişi zamanla bir hayli harap olmuştur. Ana eyvana kuzey ve güney duvarlarından bitişen iki kat yüksekliğindeki kare planlı iki mekân, üçgen kuşağıyla geçilen birer kubbe ile örtülüdür.

Avlunun doğu kanadındaki revaklı galerinin kuzey ve güney uçlarını oluşturan koridorlara, üst katla irtibatı sağlayan tek kollu birer merdiven yerleştirilmiştir; merdivenlerin bitiştiği köşe odaları dikdörtgen planlı ve sivri beşik tonozla örtülüdür.

Merdivenlerle çıkılan üst kat, yapıyı kuzey, güney ve doğu kanatları boyunca kuşatan planıyla, zemin kat düzenlemesini tekrarlar; kaş kemerlerle avluya açılan üst kat revakı ile gerisindeki odalar, onarımlar sonucunda büyük ölçüde yenilenmiştir.

Medresenin taçkapısında, stilize edilmiş bitkisel ve çarkıfelek motifleri ile bezenmiş rozetler dikkati çeker. Taçkapıyı kuşatan bordürlerde ise bitkisel ile geometrik geçmelerden ibaret bezemeler görülür.

Medresenin içindeki çini ve sırlı tuğla bezemeler göz alıcıdır. Çok tahrip olmuş ve günümüze kısmen ulaşabilmiş çini bezemelerde çini mozaik ve sır kazıma teknikleri uygulanmıştır. Bezemelerde girift örgü ve yıldız kompozisyonları, geometrik geçmeler, kıvrım dallarla irtibatlandırılmış palmet ve rumîlerden ibaret stilize edilmiş bitkisel motifler ile nesih, sülüs ve kûfî hatla yazılmış âyet bordürleri dikkat çekici uygulamalardır. Alçı zemin üzerine turkuaz, patlıcan moru ve kobalt mavisi renklerde kesme çiniler ya da sırlı tuğlalarla yapılmış bezemelerde geometrik kompozisyonların yoğunluğu dikkati çeker.

Ana eyvan kemerinin güney kanadında ve kemer karnındaki çini bezeme arasında yer alan levha çinilerden oluşturulmuş altıgen panoda “Amel-i Muhammed bin Muhammed bin Osman el-bennâ el-Tusî” (Tus’lu mimar Osman oğlu Muhammed oğlu Muhammed’in işi) yazılı bir usta kitâbesi yer almaktadır. Hâlihazırda, Berlin’deki İslâm Sanatları Müzesi’nde (Museum für Islamische Kunst) olduğu bilinen ve üzerinde farsça bir beyit bulunan altıgen bir panonun da, geçmişte, eyvan kemerinin kuzey kanadında ve kemer karnındaki çini bezeme arasında yer aldığına şüphe duyulamaz. Sözkonusu beyitte “Dünyada bir eşi olmayan bu nakşı ben yaptım. Ben kalmıyorum, fakat bu eser hatıra olarak kalacak” yazılı olduğu bilinir.

Taçkapısının basık kemerli kapı açıklığının üzerindeki sülüs hatla yazılmış yedi satırlık Arapça kitâbesine göre, medrese, Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddîn Keyhüsrev zamanında Bedreddîn Muslih tarafından 1242/1243 yılında Hanefi mezhebine göre hareket eden fıkıh âlimleri ve talebeleri için inşa ettirilmiştir.

Türkiye
KONYA