Melik Camii

Yapının bulunduğu yerin çevresinde günümüzde yapılan kazılarda bazı kalıntılar bulunmuştur. Yapının kuzeydoğu köşesinde bulunan bu kalıntılardan birisi, Nigar Hamamı'nı hatırlatan bir plana sahip bir hamamdır. Yapı tamamen tuğladan inşa edilmiştir. Kirman'daki en büyük camidir. Yapının üzerinde bulunan kitabesine göre H.477-490/M.1077-1096 yılları arasında inşa edilmiştir. Kirman Selçukluları'nın yönetimi altındayken yapılmış olmalıdır.

Yapının dört farklı taç kapısı bulunur. Caminin içinde imam Hüseyin'e atfedilen bölüm güneybatıda yer almaktadır. Merkezi mekan plan düzenindeki yapının mihrap önü kubbesi ve arkasındaki eyvan ile kuzeydoğu köşede bulunan minaresi Selçuklu döneminden kalmadır. Muhtemelen yapı Selçuklu dönemindeki inşasından sonra birçok onarım geçirmiştir.

Yapının ortasında bulunan avlusu çok geniştir. Avlunun ortasında küçük bir de havuz bulunmaktadır. Her bir eyvan birbirinden farklı olarak tasarlanmıştır. Yan kanatlardaki eyvanlar birbirinin benzeriymiş gibi görünse de bazı farklılıklar dikkati çekmektedir. Batı kanattaki eyvan daha az derinliğe sahipken, diğerleri daha geniştir. Eyvanlar sivri tonozlarla örtülüdür. Eyvanlar arasında kalan bölümler kuzey kanatta iki, doğu kanatta üç, kuzeybatı kanatta dört, güneybatı kanatta bir, mihrap tarafında ise dört sıra sahınla çevrilidir. Sahınlar doğrudan avluya sivri kemerlerle açılmaktadır.

Mihrap önü kubbesinin arkasında bulunan eyvan hem cephe tasarımı hem de mimarisi bakımından farklıdır. Cephede ortada bulunan tek eyvan tonozu, yanlarda kademeli olarak yükseltilen ikişer küçük kemerle desteklenmiştir. Bu durum daha önce Orta Asya namazgah camilerinde görülen cephe düzenini hatırlatmaktadır. Eyvanın bütün cephesi terrakota ve farklı şekillerdeki tuğla ile kaplanmıştır. Eyvanın içinde bulunan tek sivri kemerli bir açıklıktan mihrap önü kubbesinin bulunduğu bölüme girilmektedir. Mihrap önü kubbesinin çapı aslında küçüktür. Kubbe önde mihrap duvarına, arkada eyvan duvarına, yanlarda ise birbirine küçük kemerle bağlı ikişer kare ayağın oluşturduğu dikdörtgen formlu iki sıra ayak arasına atılan üç kemere oturmaktadır. Mihrap duvarının bulunduğu bölümde mihrap duvarı önünde bir koridor oluşturularak, mihraba derinlik verilmiştir. Yapının mihrap önü kubbesi her ne kadar küçükse de yüksekliği bakımından dikkat çekicidir. Kubbenin köşelerinde bulunan kubbe geçiş elemanları pandantiftir. Pandantif kullanılması bakımından ilginç bir örnektir.

Yapının avlusuna açılan revak kemerlerinin yüzleri ve taç kapılar sırlı tuğla ile dekore edilmiştir. Bu süslemeler yapıya sonraki dönemlerde yerleştirilmiştir.

Yapının içinde son yıllarda gerçekleştirilen onarım çalışmaları sırasında terakota ve stuko süslemeler ortaya çıkarılmıştır. Bu paneller üzerinde kıvrım dallar ve küfi yazı kuşaklarından oluşan kompozisyonlar bulunuyordu.