Halep İç Kale Sarayı

Saray, Halep İç kalesinde bulunur. Selçukluların kenti yönettiği dönem yaklaşık olarak 11. yy. başlarıdır. Bu tarihten sonra kentin yönetiminde Zengilerin ve sonrasında ise Artuklular ve Atabekleri görüyoruz. Her ne kadar Selçuklu yönetimi 12. yy. başlarında ortadan kalkmış gibi görünse de Selçuklular kent üzerindeki etkilerini uzun süre devam ettirmiştir.

Bu etkinin belki de zirvesinde yer alan yapı Halep iç kalesindeki saraydır. Selçuklular kente gelmeden önce Halep'te kullanılan bir saray bulunuyordu. Ancak bu sarayın yeri ve konumu hakkında kesin bilgiler bulunmuyordu. 10.yy. da Hamdani sultanı Sa'd ad Devle kalede bir saray inşa ettirmiş ve buraya taşınmıştır. Sonraki yıllarda ise bir diğer Hamdani yöneticisi Mirdasid tepenin üzerine kendi sarayını inşa ettirmiş ve buraya taşınmıştır. Selçuklu döneminin kentteki yöneticisi olan Rıdvan (1095-1113) ve Zengi Sultanı Nureddin'in de kale içinde bir sarayı olduğu bilinir. Arap kaynakları bütün saraylardan tek tek bahsetmek yerine Eyyubilerin "Zafer Sarayı' na daha çok dikkati çekmiştir. Yapılan arkeolojik kazılarda bu sarayların herbiri için ayrı bir yer belirlenmemiştir. Hepsinin hemen hemen aynı bölgede geliştiği sonucu ortaya çıkmıştır.

Bu durumda Selçuklu sarayı olarak bilinen yapı daha sonraları Eyyubilerin ve Memlukluların da kullandığı yapı olmalıdır. Arap kaynaklarında övülerek anlatılan saray, kazılar sonucunda ortaya çıkarılmıştır. Ancak sarayın büyük oranda mimarisi Memluklu dönemine aittir. Sarayın bahçesinde taştan ve ahşaptan heykeller ile duvar resimlerinin bulunduğu belirtilmiştir. Ancak Moğolların kenti tahribi nedeniyle, bunların hiçbirisi ne yazık ki günümüze ulaşmamıştır. Saray daha sonraları Timur tarafından tahrip edilmiştir. Memluklular zamanında saray halen kullanılıyordu. Yazılı kaynakları yaklaşık yüzyıl kadar sonra sarayın yeniden restore edildiğini belirtir. Ancak bu değişim ve ilavelerin neler olduğu artık tam olarak bilinmemektedir.

Kazılar sonucunda ortaya çıkarılan sarayın anıtsal taç kapısı Memluklu dönemine aittir. Taç kapı son derece zengin dekoratif süslemeye sahiptir. Taç kapı açıklığı yarım ve tam mukamaslarla doldurulmuştur. Mukamas sırasının üzerinde geometrik örgü kompozisyonu yer alır. Bütün kompozisyon renkli taş ile geometrik geçme olarak yapılmıştır. Taç kapının iki yanında birer düz lentolu pencere yer alır. Pencerenin üzerinde düğüm motifi ile bir kompozisyon daha bulunur. Taç kapı üzerine 1367 tarihli bir Memluklu kitabesi yerleştirilmiştir.

Yapının içi, 1980 yılına kadar toprak altındayken, 1980'1erde yapılan kazı çalışmasıyla açığa çıkarılmıştır. Kazılar sonucunda açığa çıkarılan mekanlar, sarayın etrafını çevreleyen iki farklı avlu, cephanelik, servis mekanları ve hamamdan oluşuyordu.

Taç kapıdan sonra uzun yatay dar bir koridor yer alır. Böylece yapının içi sokaktan doğrudan görülmez. Dış taşıyıcı duvarlara paralel olarak devam eden koridor, birkaç kapıyı geçtikten sonra küçük bir avluya ulaşır. Bu küçük avlulu bölüm halkın kabulü için kullanılmış olmalıdır. Bu bölümden sonra sultanın özel konuklan ve ikameti için ayrılmıştır.

Yapının içindeki büyük avlu dört eyvanlı bir plan şemasında inşa edilmiştir. Bu plan orta Asya ve İran kökenlidir. Selçuklular tarafından iran'a sevilerek kullanılmış ve Suriye'ye de getirilmiştir. Avlunun zemini renkli taş malzemeye kaplanmıştır. Ana eyvanın iki yanında küçük odalara yer everilmiştir. Bu odalar, sultanın ikameti ve dinlenmesi için ayrılmıştır.

İç Kale'de su kuyusunun yakınında bir Selçuklu Kitabesi bulunmuştur. Kitabe sultan Melikşah tarafından inşa edilen ancak ne olduğu bilinmeyen bir yapıdan bahsetmektedir. Kitabenin Türkçesi şu şekildedir: (Kitabe metni M.Tütüncü tarafından çevrilmiştir)

"Besmele, B unun yapılmasını emretti Büyük Sultan Büyük Şahların şahı Arap ve acemlerin efendisi Allah'ın Dünya'daki topraklar ının sultanı Müslümanların ve İslam'ın direği Müiz ed dünya ve din Celaled devle Abul feth Muhammed oğlu Melikşah Müminlerin emirinin sağ kolu yüce emir Kasım ed devle ve milletin savunucusu Abu Suca Alp Aksungur za manında yapıldı senesı 480 yılıdır."