EBÛ’L MUAMMERÂN CAMİİ

Ani şehir örenindeki cami, yıkılan minaresi dolayısıyla mahallinde Yıkık Minare ya da Bozminareli Camii olarak da bilinmektedir. Kars Kapısı ile Aslanlı Kapı’dan gelen yol üzerindedir. Hâlihazırda bir harabeden ibâret olup, 1890 yılında yıkıldığı anlaşılan minaresi de büyük göçük kütleleri halinde çevresine dağılmış durumdadır. Minarenin yıkılmadan önce çizilmiş olan gravürlerde, sekizgen prizmal bir kütleden ibaret olduğu anlaşılmaktadır. Caminin kuzey-doğu köşesine bitişik olarak inşa edildiği bilinen minarenin kaidesinde yer alan 1198/99 tarihli Farsça bir kitâbenin, caminin önünde koyun ve deve satışının yasaklandığına ilişkin bilgiler içerdiği bilinir. Kitâbede, Ani’de hüküm süren Şeddâdî sülâlesinin Ani’deki ilk Emîri olan Ebû’l Şücâ Menûçehr’in torunu Mahmûd bin Şâvur bin Menûçehr eş-Şeddâdî’nin adına rastlanması, 1175 yılında sona erdiği bilinen Şeddâdîlerin Ani koluna mensup bir hânedan mensubunun hâlâ hayatta olduğuna işâret etmektedir. Bu husus, caminin, daha erken bir tarihte ve muhtemelen 12. yüzyılın ortalarında inşa edilmiş olduğu anlamına gelebilir.

2000’li yılların başında yapılan arkeolojik kazı ve temizlik çalışmaları sırasında, caminin temel duvarları ortaya çıkartılmış; başka yapılarla kaynaşmış bir plan ortaya koyduğu anlaşılmıştır. Çalışmalar sırasında, çeşitli seramik eşyalarla birlikte, farklı dönemlere ait sikkeler de ele geçirilmiştir.