Zevvare Cuma Camisi

İsfahan yakınlarında kent merkezinde bulunan yapı dört eyvanlı plan tipinde tamamen tuğladan inşa edilmiştir. Bu plan tipinin İran'daki en erken örneklerinden birisidir. Yapının avlusunda yapının inşa tarihi ve banisinin adını gösteren bir kitabe bulunur. Kitabe 1135 tarihlidir. Ne yazık ki kitabe sağlam olarak günümüze ulaşmamıştır. Kitabede yapının banisi olarak Ebu Tahir bin Ali bin Ahmed'in adı yazılıdır. Güney eyvanın içinde mihrabın tarihi olarak H. 551 M. 1156 tarihi yazılıdır.

Cami form olarak dikdörtgen planlıdır. Ancak plan tipi bakımından dört eyvanlı merkezi mekan plan tipinde inşa edilmiştir. Mihrap tarafında eyvan ve kubbenin iki tarafında üçer destek sırasıyla üç sahın bulunur. Yan eyvanların iki yanında yine mihrap duvarına paralel uzanan iki destek sırasıyla ikişer sahın yer almaktadır. Kuzey tarafta ise tek sıra sahın bulunur. Ortadaki kare planlı avluya doğrudan açılan çok destekli bölümler Küfe Cami plan tipinin özelliğini hatırlatır. Yapının girişi kuzey cephenin doğu ve batı ucundan sağlanmıştır. Minare kuzeybatı köşede yer alır. Sekizgen bir kaide üzerinde yükselmektedir. Yapının bir diğer girişi ise güney cephenin batı köşesindendir.

Merkezi mekanı oluşturan eyvanlardan güney eyvanı büyükçe bir şekilde yapılmıştır. Kuzey eyvanı da plan ölçeği bakımından yan eyvanlarla aynı olmasına karşılık yükseklik bakımından yan eyvanlardan uzun tutulmuştur. Güney eyvanının içinde bulunan kemerli bir kapı mihrap önü kubbesinin bulunduğu bölüme geçit vermektedir. Yan eyvanların iki yanında bulunan revakların üzeri farklı karakterdeki tonozlarla kapatılmıştır. Yan eyvanların arkalarında küçük oda şeklinde bölümler bulunur.

Kapalı bölümde üst örtüyü taşıyan ayaklar sekizgen plan formunda yapılmıştır. Mihrap önü kubbesi kare planlıdır. Belirli bir mesafe sonra sekizgen bir plana dönüşmektedir. Kubbeli odanın doğu ve batısında iki kemerli açıklık yan sahınlarla bağlantıyı sağlar. Yan duvarlarda kemerlerin üzerinde bitkisel karakterli süslemeler ile küfi kitabeler terakota tekniğinde yerleştirilmiştir. Bu kitabelerde Kur'anı Kerim'den Ali İmran Suresi yazılıdır. Ayrıca yapının inşa tarihi ile ilgili bilgi de bulunur. Kitabenin üzerinde köşelerde üç dilimli tromp yer alır. Bu geçiş elemanı Isfahan Mescid-i Cuması'na benzer. Bu geçiş elemanlarının üzerinde onaltıgen planlı bölüm yer almaktadır. Kubbenin iç yüzü farklı renkte tuğlalar ile süslenmiştir. Kubbe yüzeyi kaburgalı bir tarzda yapılmıştır.

Yapının mihrabı kubbeli kısmın tam ortasında yer alır. Mihrap nişi ters U şeklinde çevreleyen üç bordürden oluşur. Bu bordürlerin ikisinde yazı bulunur. Bunlardan birisinde eAsr, diğerinde ise Al-i İmran suresi yazılıdır. Mihrabın içindeki dikdörtgen bölümde ise Tövbe suresi yazılmıştır. Mihrap nişi dairevi planlıdır. Mihrap kavsarası sivri kemerle kapatılmıştır. Kemer ayakları yanlarda sütun başlıları oturtulmuştur. Mihrabın geri kalan bölümleri zengin bir biçimde bitkisel motiflerle süslenmiştir.